कष्टार्तव
- Vishal Tarole
- Aug 7, 2019
- 1 min read
Updated: Aug 8, 2019
A) व्याख्या-
1)कष्टेन प्रवर्तनम्।
2)कष्टपूर्वक किंवा वेदनासहित रज स्त्राव.
3)मासिक स्त्राव काळात किंवा स्त्राव सुरु होण्यापूर्वी तीव्र कटिशूल, श्रोणीशुल, उदरशूल होणे यास कष्टार्तव असे म्हणतात.
B)पर्याय-
1)कष्टार्तव.
2)रजः कृछ्रता.
3)रजः कष्ट.
C)निदान-
वात विकृति कारणमुळे उत्पन्न होतो.
1)मार्गावरोध जन्य.
-मार्गात अडथळा येणे.
-हा क्रियात्मक किंवा रचनात्मक असू शकतो
-उदा. क्रियात्मक- कफादी दोष आवरण यामुळे
रचनात्मक- योनिमुख संकुचित होणे.
-मासिक स्त्रावामध्ये अपानवायु मुख्य असतो.
-अपान वायु कार्यामध्ये काही कारणामुळे अडथळा आल्यास शूल उद्भवतो.
2)धातुक्षयजन्य वातप्रकोप-
-धातुक्षयामुळे हिनसत्व यामुळे कष्ट सहन करण्याची क्षमता कमी व थोडीही कष्ट खुप वाटतात.
-धातुक्षयामुळे वातप्रकोप व वेदना.
-क्षयात्मक संप्राप्तीमुळे जीर्ण व्याधीचा उपद्रव. उदा. पांडु, राजयक्ष्मा.
3)वात प्रकोपक आहार विहार.
D)कष्टार्तव स्वरुप-
1)वर्तिवत वेदना-
-अवयव पिळल्याप्रमाने वेदना. उदा. अंतर्मुखी योनिव्यापद
2)तोदवत वेदना-
-तुद्यत इव वेदना।
-टोचल्याप्रमाने, तोडल्याप्रमाणे वेदना. उदा. सुचीमुखी योनिव्यापद.
3)भेदवत वेदना-
-भिद्यमानत्व इव पीडा।
-भेदन केल्याप्रमाने वेदना.
-वरील वेदना कटी, पृष्ठ, उदर, उरु आणि योनि येथे दिसतात.
E)कष्टार्तव व्यवच्छेद-
1)योनिव्यापद-
-वातज योनिव्यापद
-सन्निपातिक योनिव्यापद.
-उदवार्ता योनिव्यापद.
-अंतर्मुखी योनिव्यापद.
-शुष्का योनिव्यापद.
-परिप्लुता योनिव्यापद.
-विप्लुता योनिव्यापद.
-सुचीमुखी योनिव्यापद.
2)स्त्रीरोग-
-वातज राजोदुष्टि.
-रजः क्षीणता.
-वातज रक्तप्रदर.
3)सार्वदेहीक व्याधी-
-पांडु.
-राजयक्ष्मा.
-शोष.
-मेदोवृद्धि.
F)चिकित्सा-
1)आहार-
-लघु, सूपाच्च पौष्टिक आहार.
2)विहार-
-लघु व्यायाम.
-कटी स्नान.
-उत्तम स्वेद.
3)औषधी चिकित्सा-
-गर्भाशय उत्तेजक
-बल्य
-शोणितस्थापन
-अनुलोमान
4)औषधी योग-
-प्रदरादीलोह
-योगराज गुग्गूळ
-मंजिष्ठादी क्वाथ
-दशमुलारिष्ट
5)शल्यकर्म-
-गर्भाशय ग्रीवा विस्मारण
-गर्भाशय स्थापन.
6)धातुवृद्धिकर-
-सिद्ध क्षीरपाक.
7)मार्गावरोध नाशक-
-लेखन बस्ती.
Click on dysmenorrhea to read more about modern aspect.
To dowload pdf CLICK HERE.
To download mindmap image CLICK HERE.
Comentários